به گزارش خبرنگار صبا، سه سال از فوت عباس کیارستمی گذشت و حالا مستندی به اسم «همراه با باد» به کارگردانی مهدی شادی‌زاده در گروه هنر و تجربه در حال اکران است؛ مستندی ساده و بی‌ادعا، درست شبیه به کیارستمی که ما را تا خانه دوست می‌برد و نزدیک‌تر از همیشه و حالا بدون حضور فیزیکی کیارستمی با او آشناتر می‌شویم.

مهدی شادی‌زاده در این مستند از حضور آیدین آغداشلو، کیانوش عیاری، جواد مجابی، لی‌لی گلستان، مریم زندی، ابراهیم حقیقی و… استفاده کرده و قطعا جمع کردن این همه نام بزرگ در یک مستند پژوهشی کار ساده‌ای نیست. با مهدی شادی‌زاده در مورد این تجربه کارگردانی گفت‌وگویی داشتیم و او از روند ساخت و یافته‌هایش از عباسی کیارستمی به ما گفت.

* چطور شد پس از درگذشت عباس کیارستمی، تصمیم به ساخت این مستند گرفتید؟

-فکر می‌کنم در بین آنچه درمورد کیارستمی ساخته‌اند، «همراه با باد» اولین مستند پژوهشی است که ساخته‌ شده و ما هم خیلی اتفاقی به سمت ساخت این مستند رفتیم. یک خانمی از ایتالیا به ایران آمده بود و می‌خواست برای پایان‌نامه‌اش درباره  کیارستمی کار کند. یکی از دوستانم مرا معرفی کرده بود تا به او کمک کنم و حتی پیش‌تولید هم داشتیم، اما نتوانست کارش را انجام دهد و به ایتالیا برگشت. من همیشه فکر می‌کردم چقدر خوب می‌شود اثری ساخته شود که همه مجموعه فعالیت‌های هنری کیارستمی داخل آن باشد. کم‌‌کم به این سمت حرکت کردم و تلاشم این بود که واقعا به هنر کیارستمی پی ببرم. با بهمن و احمد کیارستمی صحبت کردم و آن‌ها به من لطف کردند و وقتی در خانه کیارستمی روی من باز شد، اجازه دادند مستند را بسازم و من به این فکر می‌کردم در مورد آرتیستی فیلم می‌سازم که در حوزه‌های دیگر نه‌تنها کار کرده و تجربه دارد، بلکه او اتفاق تازه‌ای را در همه این زمینه‌ها رقم زده است. فکر می‌کردم باید افراد صاحب سبک در این حیطه‌ها را دور هم جمع کنم و از طریق آن‌ها به شناخت کیارستمی برسم. هر یک از افرادِ داخل فیلم، آدم‌های مهمی هستند مثل آیدین آغداشلو، ابراهیم حقیقی، لی‌لی گلستان، جواد مجابی و…

درنهایت حدود یک‌سال وقت گذاشتم تا مستند ساخته شود.

*در حین ساخت مستند «همراه با باد» طبیعتاً شما به ابعاد تازه‌ای از عباس کیارستمی که همه جهان او را می‌شناسند پی بردید. درمورد این دیدگاه تازه نسبت به کیارستمی بگویید.

-افراد زیادی از متفکر و بزرگ بودن عباس کیارستمی حرف زده‌اند، اما نکته مهم و آنچه من با ساخت فیلم به آن رسیدم ورود به خانه عباس کیارستمی بود. کیارستمی در همه وجوه مثال‌زدنی بود ولی وقتی وارد خانه‌اش شدم باورم نمی‌شد این خانه هنرمندی است که قله‌های دنیا را فتح کرده است. در آن خانه همه چیز ساده، مینیمال و نوستالژیک بود، درست شبیه فیلم‌هایش. همه بزرگانی که در فیلم با من همکاری کردند به این نکته اذعان داشتند که کیارستمی حقیقتا با افراد رابطه دوستانه‌ای برقرار می‌کرد. سادگی از ویژگی‌های زندگی کیارستمی بود و فکر می‌کنم تنها هنرمند ایرانی است که وقتی وارد زندگی‌اش شدم تازه فهمیدم کارهایش شبیه زندگی‌اش بوده و بالعکس. کیارستمی کسی است که ۵۵۴هزار بار در مورد او مستند ساخته شده است؛ یعنی به اندازه هنرمندان اروپایی بزرگی مثل ونگوگ و… کیارستمی تا همین اندازه بزرگ و جهانی است. حتی می‌توان بارها او را از منظر عکاسی بررسی کرد هرچند عکاسان داخل کشور چندان از نظر عکاسی قبولش ندارند، اما او را وقتی در کنار عکاسان جهانی قرار دهیم تازه می‌فهمیم او چیزی کم ندارد.

*مستند «همراه با باد» چقدر این انگیزه را در شما ایجاد کرد که باز هم سراغ چهره‌های هنری و فرهیختگانی بروید که هنوز زنده‌اند تا درمورد زندگی آن‌ها فیلم بسازید؟

-خیلی این کار را دوست دارم و در ذهنم بود چند هنرمند معاصر بزرگ را سوژه کارم قرار دهم و در موردشان مستندی بسازم. یکی از این بزرگان آیدین آغداشلو بود، اما او گفت دخترش فیلمی در موردش ساخته و بهمن کیارستمی کارهای تدوین و… را روی آن انجام می‌دهد. من به داریوش شایگان فکر می‌کردم و دوست داشتم فیلمی در مورد این مرد بزرگ بسازم، اما دیر اقدام کردم و او را از دست دادیم. یکی دیگر از این افراد که باید درمورد او کاری انجام دهم پرویز تناولی است که مستند دقیقی در موردش ساخته نشده است. آنچه ما مستندسازان را همیشه اذیت می‌کند همین مساله است که خیلی سخت می‌توان به این چهره‌های سرشناس دسترسی پیدا کرد. همین حالا در تلاش هستم که مستند تناولی را بسازم و می‌دانم فعلا در کانادا است و منتظر هستم به ایران بیاید تا باز هم تلاش کنم. در نسل جدید متاسفانه هنرمندی نیست که بخواهم به سمتش بروم و هرچه هست مربوط به نسل‌های قبلی است و رسیدن به آن‌ها ساده نیست.

*آیا ایده‌آل شما در دنیای مستندسازی پرتره‌های پژوهشی است؟

-من این‌طور فکر نمی‌کنم که چه نوع مستندی را دوست دارم. حوزه‌های مختلف نقاشی و عکاسی را دوست دارم و دنبال می‌کنم. بیشتر سعی دارم سوژه‌های ناب را به جذاب‌ترین شکل بسازم. وقتی هنرمندی از دنیا می‌رود برای ساخت مستندی در مورد او راهی جز پژوهش نمی‌ماند. اتفاقات ما را راهنمایی می‌کنند تا فیلم را به بهترین شکل بسازیم. در فیلم‌های دیگرم هم براساس شرایط و سوژه سبک و سیاق کار را انتخاب می‌کردم. در مورد مستند عباس کیارستمی هم حس کردم باید مستند تازه‌ای ساخت و وقتی مخاطب آن را می‌بیند پس از پایان فیلم بفهمد که کیارستمی چه کارهایی انجام داده و چه شخصیتی داشته است! فکر می‌کنم یکی از تلخ‌ترین هنرمندان معاصر ما عباس کیارستمی بوده، او هنر ابزورد و سیاهی داشت، اما بیانش شیرین بود و راه‌حل‌هایی ارایه می‌داد که می‌فهمیدیم با همه سختی‌ها می‌توان باز هم به زندگی ادامه داد. اگر ۱۵۰سال دیگر هنر کشور حرکت داشته باشد بازهم کیارستمی در قله آن قرار دارد.

ما وقتی آثار نویسندگان ایرانی مثل صادق هدایت را می‌خواندیم بعد از آن وقتی ترجمه کافکا را می‌خواندیم تازه می‌فهمیدیم که او درجه‌دو یک هنرمند خارجی است و می‌گفتیم فلانی مثل کافکا یا چخوف می‌نویسد، اما هرچه گذشت دیدیم که کیارستمی هنرمندی است که هرچه زمان پیش می‌رود، جهان انحصاری خودش را دارد و هیچ کس شبیه او نیست. کیارستمی بدون هیچ ادایی مهم‌ترین آدم دنیای معاصر ما شد. کیارستمی تحت تاثیر هیچ‌کس نبود و اتفاقا توانست دنیایی را با خود همراه کند.

*قبل و بعد از ساخت مستند «همراه با باد» شما با هنرمندان و صاحب‌نظران زیادی برخورد داشته‌اید آیا موردی بود که قبل از ساخت فیلم نسبت به موضوع آن جبهه‌ بگیرد یا بعد از ساخت فیلم از نتیجه ناراضی باشد یا نقد منفی کند؟

-من شانس آوردم و با هوشمندی این شانس را اداره کردم. وقتی عباس کیارستمی فوت کرده همه شوکه شدند. اگر مستند را دیده باشید آیدین آغداشلو ناراحت است و با بی‌قراری از کیارستمی حرف می‌زند. من فکر می‌کردم حالا که همه داغدار کیارستمی هستند سخت‌ترین زمان برای روبه‌رو شدن با نزدیکان کیارستمی است و امکان دارد من را پس بزنند و همکاری نکنند. فکر می‌کنم شانس آوردم به این دلیل که وقتی در خانه‌شان می‌رسیدم خودشان در را باز کرده بودند و می‌خواستند از کیارستمی حرف بزنند. آیدین آغداشلو واقعا در مستند «همراه با باد» خیلی باز صحبت کرد و حتی می‌گوید که کیارستمی یک نابغه است! هنرمندان دیگر هم خیلی خوب همراهی کردند. در بین فیلمسازان نمی‌دانستم که سراغ چه کسی بروم و درنهایت به کیانوش عیاری رسیدم. می‌خواستم کسی از کیارستمی حرف بزند که روحیه‌اش به او نزدیک باشد. عیاری هم با سختی پذیرفت که همراه ما شود.

*چرا فیلم «همراه با باد» را تا امروز به هیچ جشنواره‌ای نفرستاده‌اید؟

-اتفاقا خیلی زیاد به من می‌گویند که این کار را انجام بده، اما من احساس می‌کنم اگر چنین اقدامی را انجام دهم، دیگران گمان می‌کنند می‌خواهم از نام کیارستمی به نفع خودم استفاده کنم و واقعا دوست ندارم چنین حاشیه‌ای پیش بیاید. فعلا درگیر کار دیگری هستم و تک‌درخت معروف عباس کیارستمی را ثبت میراث فرهنگی کردم که دوندگی زیادی داشت و اواخر مرداد قرار است هنرمندان را در این مکان دور هم جمع کنیم و این درخت را رسماً به نام کیارستمی ثبت کنیم و قرار است تندیس او هم در این مکان گذاشته شود. ما کمی درگیر بحث مالی همایش هستیم و اگر همه شرایط فراهم شود کمی سرم خلوت‌تر می‌شود. من می‌خواستم و هنوز هم می‌خواهم این مستند را به احمد کیارستمی بدهم تا در بنیاد کیارستمی باقی بماند تا در موردش تصمیم بگیرند و در گالری‌ها یا فضاهای مختلف آن را پخش کنند. شاید روزی هم فیلم را به جشنواره‌ها فرستادم، اما هنوز مطمئن نیستم.

*چرا بهمن و احمد کیارستمی در مستند «همراه با باد» حضور ندارند و در مورد پدرشان صحبت نمی‌کنند؟

-فرزندان کیارستمی اهل صحبت نیستند. احمد کیارستمی که خارج از کشور است و بهمن هم به‌شدت به پدرش شباهت دارد و زیاد اهل حضور و گفت‌وگو نیست. نکته دیگر این‌که واقعا آن‌ها چه چیزی باید از پدرشان می‌گفتند؟ من هم فکر کردم این دو پسر چه ناگفته‌ای از پدرشان دارند جز این‌که بگویند کیارستمی چقدر مرد بزرگی بود! محمود بهرازنیا مستندی به اسم «در نزدیکی کیارستمی» ساخته بود و در آن فیلم وجه دیگری از کیارستمی را در نظر داشت، اما من بیشتر نگاه پژوهشی داشتم.

فاطمه رستمی