برای کرک داگلاس و خدماتش به سینما/ اگر مرا نمی شناسید در گوگل جستجویم کنید

به گزارش خبرنگار سینمایی خبرگزاری صبا، «منم اسپارتاکوس!… منم اسپارتاکوس!…» شاید کم تر سینما دوستی در دنیا وجود داشته باشد که با شنیدن این عبارت به یاد یکی از زیباترین سکانس های سینمایی زندگی اش نیفتد؛ سکانسی که تونی کرتیس در نقش آنتونینوس و برده های دیگر برای گمراه کردن رومی ها، با صدای بلند خود را اسپارتاکوس معرفی می کنند تا جان فرمانده شان با بازی کرک داگلاس را حفظ کنند. سکانسی که به گفته پیتر بردشاو ستون نویس و منتقد نامدار گاردین نمایش باشکوهی از اتحاد و همبستگی است.

نمای پایانی این صحنه درخشان نیز با کلوزآپ کوبریک بر چهره کرک داگلاس و اشک او همراه است. با این یادآوری از یکی از شاهکارهای تاریخ سینما به بهانه درگذشت کرک داگلاس در 103 سالگی نگاهی بسیار کوتاه به زندگی و آثار مهم این آخرین ستاره سینمای کلاسیک در دوران استودیوهای بزرگ فیلمسازی داریم.

از زندگی کرک داگلاس سخن زیاد گفته شده شاید یکی از دلایل این حجم از اطلاعات از زندگی وی در کنار جایگاه مهم او به عنوان یک هنرمند در قرن بیستم، شایعه مرگ اوست که بارها و بارها در رسانه های دنیا منتشر شده است؛ شایعاتی که موجب شده بود اکثر روزنامه نگاران در سراسر دنیا مطالب مفصلی از زندگی وی همواره آماده داشته باشند و هر از گاهی آن را به بهانه تولد 95 سالگی، 99 سالگی و یا 100 سالگی این ستاره منتشر کنند و حالا سرانجام در روز 6 فوریه 2020 احتمالا برای آخرین بار آن را منتشر کرده اند.

در این جا برای آغاز سخن بهتر است که داگلاس را از زبان خودش به مناسبت تولد 90 سالگی اش معرفی کنیم. سخنانی که بیشتر خطابش به جوانان آمریکاست. با این حال کلیتی از زندگی این اسطوره دوست داشتنی سینما به ما نشان می دهد.

«اسم من کرک داگلاس است. شما ممکن است مرا بشناسید، اگر نمی شناسید نام من را در گوگل جستجو کنید. من یک ستاره سینما بودم. پدر مایکل داگلاس، پدر شوهر کاترین زتا جونز و پدر بزرگ دو فرزند آن ها هستم. امروز من تولد نود سالگی ام را جشن می گیرم (سال 2006). من پیامی برای جوانان آمریکا دارم. تولد نود سالگی ویژه و خاص است. در مورد من نه تنها ویژه بلکه شگفت انگیز و معجزه آساست. من از جنگ جهانی دوم، سقوط بالگرد، یک سکته و دو عمل زانو جان سالم به در بردم.

سنت و رسمی وجود دارد که هنگام تولد، شخص روبروی کیک تولدش می ایستد و برای زندگی اش در سکوت آرزویی می کند و سپس شمع ها را فوت می کند. من در 89 سالِ قبل از این سنت پیروی کردم اما این بار در تولد نود سالگی ام می خواهم یاغی شوم. به جای آن که در سکوت برای خودم آرزو کنم با صدای بلند برای جهان آرزو کنم.

امروز جهان در یک سردرگمی و آشفتگی به سر می برد، شما این جهان را به ارث برده اید…شما در یک نقطه عطف قرار دارید. شما گروهی هستید که با مشکلات بسیار مواجهید؛ فقر مفرط، گرمای جهانی، نسل کشی، ایدز و بمب گذاران انتحاری، این مشکلات هستند و دنیا سکوت کرده است. ما برای حل این مشکلات کارهای کمی انجام داده ایم و اکنون این مشکلات را برای شما گذاشته ایم.شما باید آن را درست کنید، برای این که وضعیت غیر قابل تحمل شده است. برای این کار، نیاز دارید طغیان کنید، صحبت کنید، بنویسید، رای دهید و به مردم و جهانی که در آن زیست می کنید توجه کنید. ما در بهترین کشور دنیا زندگی می کنیم.

من می دانم که والدینم مهاجران روسی بودند. اما آمریکا کشوری است که هر کس بدون توجه به نژاد، عقیده یا سن، شانس موفقیت دارد من این شانس را داشتم. شما نسلی هستیدکه بیش ترین تاثیر را می گذارید و نسلی که می توانید متفاوت باشید. من عاشق آمریکا هستم زیرا از یک خانواده فقیر آمده ام و توانستم از طریق دانشگاه راهم را طی کنم و وارد بازیگری شغلی که دوستش داشتم شوم. در آمریکا هیچ تضمینی وجود ندارد که شما موفق خواهید شد اما شما همیشه یک شانس برای خود دارید هیچ چیز نباید با آن تداخل کند. شما باید مطمئن شوید که هیچ چیز جلوی آن را نمی گیرد. هنگامی که من شمع های تولدم که نود تاست را فوت می کنم در تمام مدت به شما فکر خواهم کرد.»

یکی از کاریزماتیک ترین بازیگران تاریخ سینما

کرک داگلاس در سال ۱۹۱۶ با نام واقعی ایشور دانیلویچ دمسکی در یک خانواده فقیر یهودی به دنیا آمد. او بعدها هنگام ورود به ارتش نام خود را به صورت رسمی به کرک داگلاس تغییر داد و این سرآغاز ورود نامی به سینما بود که بعدها به یکی از کاریزماتیک ترین بازیگران تاریخ سینما و یکی از تهیه کنندگان تاثیرگذار هالیوود بدل شد.

زندگی داگلاس سرشار از فیلم های مهم و درخشان است از «قهرمان» و «از درون گذشته» و «نامه‌ای به سه همسر» گرفته تا  «یک داستان کارآگاهی»، «تک‌خال در حفره»، «جدال در اوکی کرال» و «راه های افتخار» فیلم هایی که احتمالا بررسی تک تک شان زمان زیادی ببرد. با وجود این همه فیلم و نقش ماندگار برای من اما کرک داگلاس در دو نقش واقعی ونسان ونگوگ در «شور زندگی» و اسپارتاکوس در شاهکار «اسپارتاکوس» اثر استنلی کوبریک حال و هوای دیگری دارد. این دو فیلم احتمالا بهترین های داگلاس بر پرده نقره ای باشند. البته که خود کرک و پسرش مایکل و همینطور پیتر بردشاو منتقد برجسته گاردین بازی او در وسترن غریب «شجاعان تنهایند» را بهترین کار بازیگری کرک بر پرده نقره ای می دانند.

کرک داگلاس در «شور زندگی» وینست مینه‌لی در نقش ونسان ونگوگ نقش بزرگ هلندی که به بیماری اختلالات دوقطبی دچار و همواره رنجور بود چنان شگفت انگیز ظاهر شد که گفته می شود جان وین اسطوره سینمای وسترن در هنگام نمایش فیلم رو به داگلاس کرد و گفت: یا خدا! کرک چگونه می توانی این نقش را بازی کنی، تعداد کمی از ما باقی مانده که نقش های این چنینی را بازی می کنند ما نقش های قوی و خشن را بازی می کنیم شخصیت های ضعیف و دیوانه را بازی نمی کنیم. این گفته جان وین نشان دهنده نامتعارف بودن انتخاب نقش کرک داگلاس در دنیای سینمای کلاسیک است البته که آکتورز استودیویی هایی چون براندو، جیمز دین و مونتگومری کلیفت در حال جا انداختن چنین نقش هایی در سینما بودند اما برای جان وین و دیگر ستاره های قدیمی سینما کرک داگلاس به گونه ای هم دوره ای آنها به شمار می رفت و حساب او با دانش آموخته های لی استراسبرگ جدا بود. درباره «شور زندگی» داستان ها دیگری هم است اینکه گفته می شود مایکل داگلاس که بعدها خودش به یکی از ستاره های سینما تبدیل شد و برادرش در سینما در صحنه ای که ونگوگ با بازی کرک گوش خود را می برد جیغ و فریاد و گریه سر می دهند، پسران کوچک کرک تصور می کردند پدرشان واقعا گوش خود را بریده است و البته باید حق را هم به آنها داد کرک داگلاس «شور زندگی» چنان در نقش ونگوگ غرق شده بود که هر بیننده ای را به تعجب وا می داشت.

داگلاس بعدها نقش مارک شاگال دیگر نقاش مشهور دنیا را به این دلیل که دیگر نمی خواهد دوباره در نقش یک نقاش برجسته ظاهر شود، رد کرد.

همانطور که بالا هم اشاره شد یکی دیگر از نقش های مهم و البته شاید مهم ترین نقش کرک داگلاس در دنیای سینما مربوط اثر حماسی «اسپارتاکوس» ساخته کم نظیر استنلی کوبریک است. همانطور که احتمالا خیلی ها بدانند نقش داگلاس در این فیلم نه فقط یک بازیگر صرف بود او مدیریت تولید فیلم «اسپارتاکوس» را نیز بر عهده داشت. داگلاس بود که کارگردان اولیه فیلم آنتونی من را از کار بیرون و به جای او دوست جوان و البته جاه طلب خود استنلی کوبریک را روی کار آورد. داگلاس بود که برای اولین بار اعلام کرد باید نام دالتون ترامبو فیلمنامه نویس طرد شده هالیوود دوباره روی تیتراژ ظاهر شود و بدین ترتیب تابوی ذکر نکردن نام افراد حاضر در فهرست سیاه هالیوود موسوم به «هالیوود تِن» را شکست. (هر چند ادوارد لوییس تهیه کننده فیلم «اسپارتاکوس» و این ادعا را رد کرده است.)

این کرک داگلاس بود که در «اسپارتاکوس» برای جذب ستاره های بزرگ سینما، به هر کدام از بازیگرها قسمتی از فیلمنامه را که تاکید بیشتری بر نقشش بود می داد تا به این ترتیب آنها را جذب فیلم کند و همینطور هم شد و «اسپارتاکوس» با تیم بازیگری فوق العاده اش از لارنس اولیویه و تونی کرتیس تا پیتر یوستینف و چارلز لاتون راهی به درون تاریخ پیدا کرد.

شاید با این اوصاف «اسپارتاکوس» را بشود مهم ترین فیلم تاریخ سینما دانست که نقش بازیگر اصلی اش از کارگردان فیلم کمتر نیست، اتفاقی که در کمتر فیلم مهم سینما رخ می دهد. داگلاس در این فیلم فراتر یک بازیگر بود هرچند اختلافات زیادی هم بین او و کوبریک در فیلم شکل گرفت مثل همان سکانس «منم اسپارتاکوس» که داگلاس برخلاف کوبریک آن را ایده ابلهانه ای می دانست و البته حرف کوبریک سرانجام برکرسی نشست.

نقش هایی که از دست رفت

کرک داگلاس با وجود پرونده کاری پربارش چندین نقش مهم را نیز در زندگی اش از دست داد از شخصیت جودا بن هور در «بن هور» ویلیام وایلر تا راندل مک مورفی فیلم «پرواز بر فراز آشیانه فاخته»، از قضا هر دو نقش هم برای بازیگرانشان اسکار به ارمغان آوردند.

کرک داگلاس با وجود تلاش های فراوان و تقلای زیاد برای بدست آوردن نقش های خوب، دیگر در دهه 70 به بعد چهره جذابی برای تهیه کنندگان و کارگردانان جریان اصلی هالیوود نبود. «خشم» (1978) برایان دی پالما شاید آخرین تصویری است که از کرک داگلاس در سینما به یادگار مانده است.

درباره زندگی داگلاس این نکته را نیز احتمالا خیلی ها می دانند که سال ۱۹۹۶ به مناسبت پنجاهمین سال حضور کرک داگلاس در سینما جایزه افتخاری اسکار به او تعلق گرفت. ولی اتفاق ناخوشایند این بود که او ۲ ماه پیش از مراسم اسکار سکته مغزی کرد و بسیاری حضور وی را در مراسم اسکار ناممکن تصور می کردند اما داگلاس با اراده ای مثال زدنی به مراسم اسکار آمد و جایزه خود را در مراسمی پراحساس دریافت کرد.

او بعدها تا همین اواخر هم با وجود کهولت سن در خیلی از مراسم اسکار حاضر می شد و با شیرین کاری هایش (اشاره به حضورش در مراسم اسکار سال 2011 به همراه نوه عمر شریف دارد) دوستداران سینما را به وجد می آورد.

محمدامین شکاری

انتهای پیام/