“نقد و نسیه” روایتگر تاریخ نقد فیلم در ایران

این نخستین ‏بار است که برای یک منتقد فیلم، مستندی بلند ساخته می‌شود. مستوفی، فعالیت مطبوعاتی خود را از سال 75 و با نشریه «دنیای تصویر» آغاز و در حوزه‏ های مختلف از مستند و فیلم کوتاه گرفته تا برنامه‏ سازی در تلویزیون فعالیت کرده است. در گفت‏ وگو با او، هم درباره سینمای مستند حرف زدیم و هم درباره «نقد و نسیه».
نظرتان درباره اکران فیلم‏ های مستند در گروه هنر و تجربه چیست؟ 
 طبق شناختی که از آقای علم ‏الهدی دارم قبل از اجرای این اکران‏ ها فکر می‏ کردم موفق باشد و خوشبختانه تا حالا هم موفق بوده است. به نظرم مهم‌ترین بخش سینمای ایران، سینمای مستند است. سینمایی که کاملا با مخاطب صادق است و ذهن خلاق و بی‏واسطه مستندساز را نشان می‏دهد. علاوه بر این، روابط پیچیده مالی هم در سینمای مستند وجود ندارد و همین موضوع کمک می‌کند که یک سینمای شفاف و سالم و به دور از مناسبات رایج سینمای داستانی خلق شود.
مهم‌ترین بخش این نوع سینما بحث اکران فیلم‏ ها و برقراری رابطه موثر و گسترده با مخاطب است.
برای همین فکر می‏کنم که در گروه هنر و تجربه، سینمای مستند جایگاه واقعی و شایسته خودش را به ‏خوبی به دست آورده و طبق آمار و ارقام با مخاطب خاص خود یعنی قشر جوان و دانشجو ارتباط خوبی برقرار کرده است. طبعا در این میان مثل هر کار جدید دیگری کاستی‏ هایی مثل عدم تبلیغات مناسب در محافل فرهنگی و دانشجویی وجود دارد. در زمینه تبلیغات، تلویزیون به عنوان مهم‌ترین رسانه ملی نقش تعیین‏ کننده دارد و جدا از شبکه مستند در دیگر شبکه‏ ها هم باید به تبلیغ این اکران‏ ها بپردازد. مساله دیگر بحث پراکندگی سالن‌های سینمایی است. به نظرم متولیان گروه هنر و تجربه در تعامل و رایزنی با فرهنگسراها، پاتوق‏ های فرهنگی و سینما تک ‏ها در کل کشور باید به دیده ‏شدن بهتر و بیشتر سینمای مستند کمک کنند.
*به شبکه مستند تلویزیون اشاره کردید؛ دستاوردهای این شبکه را چطور ارزیابی می‌کنید و آیا توانسته طوری که شایسته است به بهتر ساخته‏ شدن و بیشتر دیده ‏شدن مستندها کمک کند؟ 
شبکه مستند هم کم و بیش در همین راستا عمل می‌کند ولی یک مساله مهم وجود دارد. اینکه اساسا وقتی مردم اعتمادشان را نسبت به یک رسانه از دست بدهند طبعا برنامه‏ های آن را دنبال نمی‌کنند. این اتفاق متاسفانه افتاده و ارتباط مردم با تلویزیون کمرنگ شده است. هر چند که در ماه‌های اخیر با رواج شبکه‌های اجتماعی و مجازی، تبلیغات بهتر و بیشتری صورت گرفته و سعی شده با مستندهای بهتر ارتباط بیشتری با مخاطب در این شبکه برقرار شود.
*شما یک مستند پرتره بلند ساخته‏ اید، مهم‌ترین آسیبی که مستند پرتره ‏ها را تهدید می‌کند چیست؟
مهم‌ترین ضعف این است که مستند پرتره را کمی سبک و ساده می ‏پندارند و مثلا در هیچ کتابی هیچ مدخلی درباره آن وجود ندارد. لازم است یادآوری کنم که مستند پرتره صرفا به یک شخص نمی ‏پردازد، یک دوران اجتماعی و تاریخی را روایت می‌کند، نشان‏ دهنده ویژگی‏ های برجسته یک شخصیت است که یک دوران اجتماعی آن را شکل داده و این منظر بسیار مهمی است. متاسفانه در این حوزه کم‏ کاری‏ هایی صورت گرفته و ما چه در گذشته و چه در زمان حال از صدها چهره فرهنگی، تاریخی، سیاسی و.‌.‌. فیلم و عکسی نداریم که امیدوارم با رونق هنر و تجربه این بحران حل شود.
 از چگونگی ساخت مستند “نقد و نسیه” بگویید؛ بازخوردها مطلوب بوده؟ 
در سال 92 به همراه خانم گلستانی ساخت مستند «نقد و نسیه» را آغاز کردیم که به فعالیت‏های خسرو دهقان به عنوان منتقد سینما می‏پردازد. ضمن اینکه «نقد و نسیه» اولین فیلم مستندی است که به پرتره یک منتقد می ‏پردازد. به دلیل آشنایی و فعالیت بیست‏ وچند ساله ‏ام در مطبوعات نسبت به ایشان و کارهایشان شناخت و آگاهی لازم را داشتم. مستند «نقد و نسیه» به نوعی به تاریخ نقد فیلم در ایران می ‏پردازد. نظر مخاطبان و منتقدان تا حالا که اغلب مثبت بوده است.
برخی انتقادها نیز به این فیلم وارد شده؛ از جمله نقد هوشنگ گلمکانی که گفت اصلا دهقان منتقد نبوده که در این فیلم اینقدر روی آن تاکید می‌شود. 
نظر آقای گلمکانی محترم است اما ما تلاش کردیم که منصفانه رفتار کنیم و اصلا یکی از دوستان در فیلم می‏ گوید که مگر خسرو دهقان نقد هم نوشته؟! به هر حال ما سعی کردیم به لایه‏ های مختلف شخصیتی و حرفه‌ای آقای دهقان برسیم. تلاش کردیم در فیلم به سه جنبه زندگی دهقان یعنی فیلمنامه ‌نویسی، نقد سینما و حسابداری بپردازیم و در این زمینه با حدود 70 نفر گفت‌و‌گو کردیم. قصد داشتیم ابعاد مختلف شخصیت او شناسانده شود.
محسن جعفری راد