درباره این تفاوت از عوامل فیلم‌هایی که در فهرست نامزدهای جشن خانه سینما حضور پررنگی دارند و کسانی که بر‌خلاف انتظار نام‌شان به چشم نمی‌خورد، نظرشان را جویا شدیم.

جشنواره‌ها برایم ملاک نیستند

علی مصفا، تهیه‌کننده و بازیگر فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟» درباره حضور پررنگ فیلمش در فهرست نامزدهای جشن خانه سینما، می‌گوید: «به‌هر‌حال شیوه داوری خانه سینما شرایط منصفانه‌تری برای قضاوت به‌معنای واقعی را فراهم می‌کند. وجود چنین جشنی در کنار جشنواره‌های دولتی مایه خوشحالی و امید است اما حتی همین شیوه داوری خانه سینما هم خالی از بی‌انصافی نیست. برای مثال اگر کسی عضو صنوف نباشد نمی‌تواند کاندیدای جایزه شود، بنابراین باز هم با شکل ناقصی از داوری روبه‌رو هستیم. شخصا چندان اعتقادی به داوری‌ها جشنواره‌هایمان ندارم، چرا که در انتخاب‌هایشان بیشتر چیزهایی را در نظر می‌گیرند که خیلی ارتباطی با کیفیت فیلم‌ها ندارد. گاهی به دلایل فرامتنی به فیلمی توجه یا بی‌توجهی می‌شود و سال آینده به آن آدم‌هایی که سال گذشته بهشان بی‌توجهی شده جایزه می‌دهند تا جبران شود. گاهی می‌گویند فلانی زیاد جایزه گرفته نوبت شخصی دیگر است و در کل ملاک جدی برای انتخاب‌ها وجود ندارد؛ برای همین هم برای شخص من این جشنواره‌ها جدی نبوده است. البته در بعضی دوره‌ها داوری‌ استاندارد بوده اما در غالب موارد همان‌گونه است که عرض کردم. هرچه جشنواره‌ها خصوصی‌تر و صنفی‌تر شوند و وجهه‌ دولتی نداشته باشند، داوری‌های بی‌غرض‌تر و با ملاک دقیق‌تری صورت می‌گیرد. همین جشن خانه سینما به‌خاطر ماهیت صنفی یکی از جشن‌هایی است که داوری‌هایش قابل اعتمادتر است. اصلا به این خاطر نمی‌گویم که به فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟» بیشتر توجه شده، بلکه همیشه این تفاوت میان آرای جشن‌های خصوصی و دولتی حس شده است.»

توهم توطئه ندارم!

پیمان معادی برای بازی در فیلم «قصه‌ها» نامزد دریافت تندیس خانه سینما برای بهترین بازیگر مکمل مرد است. او درباره نامزد نشدن فیلم «ملبورن» در هیچ یک از رشته‌های هفدهمین جشن خانه سینما، می‌گوید: من با اینکه هرگز برنده جشن خانه سینما و جشنواره فیلم فجر نبوده‌ام، اما نه حالا و نه هیچ زمان دیگری این باور را نداشتم که دشمنی یا توطئه‌ای وجود داشته است. ولی این را می‌توانم درک کنم که گاهی اوقات عملکرد و برخورد بعضی از سازندگان فیلم‌ها به گونه‌ای‌ست که باعث می‌شود با آن فیلم‌ها برخورد غیرتخصصی و غیر هنری صورت بگیرد.»

نگاه جشن خانه سینما هنری‌تر است

کریستف رضاعی که تصور می‌شد برای موسیقی فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟» نامش در میان نامزدها باشد، حالا برای فیلم «ماهی و گربه» کاندیدای تندیس بهترین موسیقی فیلم است. او در این‌باره می‌گوید: اینکه برای فیلم شهرام مکری کاندیدا شده‌ام بسیار خوشحال‌کننده است، ولی موسیقی فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟» بیشتر مورد توجه کارشناسان و منتقدان قرار گرفت. با‌توجه به اینکه رای‌ها به صورت آکادمی جمع‌آوری می‌شود و همین منتقدان هم رای داده‌اند عجیب بود که برای آن فیلم کاندیدا نشدم، ولی چون اطلاعات کافی ندارم نمی‌توانم نظری بدهم.
او درباره تفاوت‌های چشمگیر جشنواره فجر با جشن خانه سینما می‌گوید: «روشن است که همه چیز کاملا سلیقه‌ای است. فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟» در جشنواره فجر مورد توجه قرار نگرفت، ولی در بخش بین‌الملل جایزه برد؛ حالا در جشن خانه سینما هم  موارد بسیاری کاندیدای جایزه شده است. چون جشنواره فجر مثل تمامی جشنواره‌های دولتی یک جشن ملی است و عام‌تر است، فقط و فقط به بخش هنری توجه نمی‌شود و پارامترهای دیگری هم دارد اما جشن‌هایی مثل خانه سینما که خصوصی و صنفی‌اند بیشتر وجهه هنری دارند و به فیلم‌ها نگاه هنری می‌شود نه نگاه صنعتی و برای همین فیلم‌های هنری بیشتر دیده می‌شوند. به‌طبع در جشنواره‌های عمومی‌تر فیلم‌هایی مورد توجه قرار می‌گیرند که اصول صنعت سینما را هم رعایت کرده باشند و بازده خوبی در گیشه‌ها داشته باشند.»

فیلم‌های مرا کنار گذاشته‌اند!

جواد نوروزبیگی، تهیه‌کننده فیلم‌های «ملبون» و «من دیه‌گو مارادونا هستم» است که برخلاف جشنواره فجر، در جشن خانه سینما در هیچ رشته‌ای نامزد جایزه نیستند. وی درباره بی‌توجهی به هر دو فیلم می‌گوید:
به‌نظرم کسانی که در جشنواره فجر فیلم «ملبون» و «من دیه‌گو مارادونا هستم» را پسندیدند از اعضای سینمایی نبودند و خیلی خوب سینما را نمی‌شناختند که این دو فیلم را تحسین کردند! حتما جشنواره‌های خارجی‌ هم که به «ملبورن» جایزه دادند هم سینما نمی‌فهمیدند و این دوستان که از اعضای صنوف خانه سینما هستند چندان سینما را می‌فهمند و تشخیص دادند هر دو فیلم در اندازه‌های فیلم سینمایی نیستند. لابد تله‌فیلم‌اند یا اصلا نباید ساخته می‌شدند! ابتدا که فهرست نامزدها منتشر شد فکر کردم اصلا اسم‌مان را رد نکردیم و اشتباهی شده، اما بعد که دیدم هیچ فیلمی از من در بین کاندیداها نیست به‌نظرم ‌رسید به‌علت حواشی مختلف، فیلم‌های من از فهرست نامزدها کنار گذاشته شدند!

قیاس این جشنواره‌ها صحیح نیست

نوید محمودی پس از حضور موفق «چند متر مکعب عشق» در جشنواره فیلم فجر و جشن انجمن منتقدان، حالا فیلمش در یازده رشته کاندیدای تندیس جشن خانه سینماست. او درباره تفاوت جشن‌های سینمایی ایران نظر متفاوتی دارد: «به نظرم قیاس جشنواره فجر که جشن ملی سینماست با جشن‌هایی مثل جشن خانه سینما یا جشن انجمن منتقدان که جشن تخصصی سینماست کار صحیحی نیست. اصلا این‌طور نیست که فیلمی در یک جشن دیده نشود و در جشن دیگری دیده شود که اگر هم این باشد بحث سلیقه داوران است. همین حالا اگر کسان دیگر رای بدهند شاید فهرست نامزدها تغییر کند. علاوه بر اینکه به نظر من این‌طور نیست که فیلمی که اصلا مورد توجه نباشد جای دیگری توجه ویژه‌ای به آن شود. برای مثال فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟» در جشنواره فجر هم دیده شد و نظرات مثبتی داشت حالا اینکه جایزه نگرفت بیشترش بدین خاطر بود که در بخش «نگاه نو» بود و نمی‌توانست در بیش از سه بخش کاندیدا باشد، حالا در جشن خانه سینما چون فیلم اول بودن ملاک نیست در بخش‌های متعددی کاندیدا شده است. در مورد فیلم ما هم همین‌طور. فیلمی بود که در جشنواره فجر به‌شدت دیده شد و در جشن انجمن منتقدان هم مورد تحسین قرار گرفت و بدیهی بود در جشن خانه سینما هم دیده شود.» این تهیه‌کننده تاکید دارد: «به‌نظرم نباید این جشن‌ها را با هم قیاس کرد تا از یکی ایراد درآورد. جشنواره فجر همان‌قدر اعتبار دارد که جشن خانه سینما و جشن انجمن منتقدان معتبر است. به‌نظر من چیزی که مایه خرسندی است این است که در کشور ما این جشن‌ها وجود دارد و یک کار بارها مورد داوری قرار می‌گیرد و این خودش انگیزه‌ای برای ارائه کار بهتر است.»

تفاوت سلیقه طبیعی است

هادی مقدم دوست که فیلمنامه «آرایش غلیظ» را به همراه حمید نعمت‌اله نگاشته است درباره اینکه فیلم‌شان در جشن خانه سینما به‌اندازه جشنواره فجر مورد توجه قرار نگرفته است، معتقد است: «به‌نظر من این تفاوت آراء در جشنواره فجر با جشن خانه سینما یک علت بدیهی دارد. آن علت بدیهی هم تفاوت داوران این دو جشنواره است. داوران جشنواره فجر یک سلیقه و تشخیص دارند و داوران خانه سینما سلیقه و تشخیصی دیگر. پس بدیهی است که آراء – با وجود فیلم‌های یکسان در دو داوری – بتواند متفاوت باشد. می‌توان گفت حالا اگر در فجر به «آرایش غلیظ» توجه شده و تعداد زیادی کاندیدا بوده و جوایزی دریافت کرده است ولی در جشن خانه سینما کمتر کاندیدا شده، به‌این معنا نیست که در طی این چندین ماه فیلم «آرایش غلیظ» آب رفته و تبدیل به فیلم ضعیفی شده است! در این بررسی، فیلم‌ها ثابت و داوران متغیر هستند. پس دلیل تفاوت را در عنصر متغیر باید جست‌وجو کرد و دیگر سراغ مقایسه نرفت و یکراست رفت سراغ داوران و از آنها سؤال کرد که چرا آرای ایشان با جشنواره فجر تفاوت دارد. او درباره حدس خودش درباره این اتفاق می‌گوید: «به نظرم غیر از بحث تفاوت سلیقه داوران فجر و داوران خانه سینما، تفاوت ساختار داوری نیز مؤثر است. یعنی ساختار داوری فجر، کن و برلین طور است اما ساختار داوری جشن خانه سینما اسکارطور.‌.‌. این یک تفاوت هم می‌تواند یک دلیل برای فهم علت تفاوت آرا فجر و خانه سینما باشد. باز عرض می‌کنم اگر دنبال دلیل این تفاوت‌ها هستیم به نظرم این مقایسه زیاد نباید ادامه پیدا کند و داوری‌های فجر و خانه سینما باید سوا سوا کارشناسی شود. اما اگر موضوع “نارضایتی از نتیجه داوری خانه سینما” ست، راستش بنده دوست ندارم درین مورد نظر بدهم.

«آذر، شهدخت، پرویز و دیگران…» سال گذشته
داوری شده!

جمال ساداتیان، تهیه‌کننده فیلم «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران…» درباره نامزد نشدن این فیلم در هیچ کدام از رشته‌ها، می‌گوید: «ما سال گذشته فیلم را رد کردیم و فیلم داوری هم شد؛ کاندیدا هم بود البته جایزه‌ای نگرفت. امسال به اشتباه اسم فیلم را رد کردیم برای همین هم در فهرست نیست چون قبلا یک‌بار داوری شده است.» ادعای ساداتیان در‌حالی‌‌ست که نام این فیلم در فهرست نامزدهای سال گذشته نیز وجود ندارد.

تفاوت سلیقه و نوع نگاه داوران جشن‌های مختلف گرچه می‌تواند مهم‌ترین عامل این تفاوت باشد اما این تفاوت چشمگیر قابل بررسی است، حتی اگر هیچ دلیل فرامتنی‌ای وجود نداشته باشد.

مرسده مقیمی