“نیما یوشیج” و سیر تحول نقد شعر مدرن ایران | پایگاه خبری صبا
امروز ۹ فروردین ۱۴۰۳ ساعت ۱۳:۴۴

“نیما یوشیج” و سیر تحول نقد شعر مدرن ایران

کتاب «فرهنگ نیماپژوهی: کتاب‌شناسی توصیفی نیما یوشیج از آغاز تاکنون» علاوه بر ارائه گزارش جامعی از روند نیماپژوهشی و سیر تحول نقد شعر مدرن ایران، کتاب‌شناسی توصیفی و تحلیلی جامعی را در قالب یک دوره 90 ساله، ارائه می‌کند.

کتاب «فرهنگ نیماپژوهی: کتاب‌شناسی توصیفی نیما یوشیج از آغاز تاکنون» به‌همت علی‌محمد نجاتی، پژوهشگر، شاعر و روزنامه‌نگار، هفته گذشته از سوی انتشارات فردوس منتشر شد. نجاتی پیش‌ازاین دو مجموعه شعر و بیش از ده عنوان کتاب پژوهشی درزمینهٔ ادبیات و روزنامه‌نگاری منتشر کرده است.
این کتاب علاوه بر ارائه گزارش جامعی از روند نیماپژوهشی و سیر تحول نقد شعر مدرن ایران، کتاب‌شناسی توصیفی و تحلیلی جامعی را در قالب یک دوره ۹۰ ساله، ارائه می‌کند.

با توجه به آثار متعددی که درباره نیما تألیف شده است چه شد که تصمیم گرفتید بخشی از فعالیتتان را معطوف بر روی نیماپژوهی کنید؟

من هشت سال به‌صورت پراکنده و در کنار کار روزنامه‌نگاری روی کتاب فرهنگ‌پژوهی توصیفی نیما کار کرده‌ام و با وجود کتاب‌های متعددی که درباره نیما نوشته شده، تاکنون تنها دو فرهنگ تألیف امیرحسین صمدی و علی میرانصاری درباره آثار نیما نوشته شده است و از زمان آخرین فرهنگ تاکنون ۱۹ سال می‌گذرد و همین موضوع دلیل خوبی بود که من تمرکزم را روی نیماپژوهی بگذارم. بر اساس تحقیقاتی که انجام داده‌ام بیش از ۶۰ درصد آثاری که درباره نیما نوشته شده در همین ۱۹ سال اخیر بوده است. جدا از بررسی این آثار، تفاوت فرهنگی که من کار کرده‌ام با دو فرهنگ پیش در این است که کتاب من تحلیلی‌توصیفی است و من به‌صورت اجمالی درباره تمام آثاری که قابل‌تأمل بوده‌اند در این کتاب نوشته‌ام.

شما چند کتاب را بررسی کرده‌اید و در این فرهنگ درباره آن‌ها نوشته‌اید؟

در مقدمه ۴۰ صفحه‌ای فرهنگ عنوان کرده‌ام که بیش از ۵۰۰ اثر را مطالعه و بررسی کرده‌ام اما در فرهنگ تنها از ۳۱۹ اثر نام برده‌ام و درباره آن‌ها نوشته‌ام. بقیه آثار بیشتر کتاب‌سازی بوده‌اند و نکته قابل‌تأملی درباره نیما در آن‌ها ذکر نشده بوده است.

با مطالعه این کتاب مخاطب قرار است در جریان چه مطالبی قرار بگیرد؟

«فرهنگ نیماپژوهی» دربردارنده گزارشی از نوشته‌هایی است که از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۹۲ درباره نیما یوشیج، یا به‌وسیله نیما یوشیج، به‌رشته تحریر درآمده و به‌صورت رسمی، در قالب کتاب، جنگ، یا بخشی از یک کتاب و مجموعه، منتشر شده است. بن‌مایه اصلی این کتاب، ارائه تصویر کلی و جامعی از فعالیت‌های پژوهشی، در حوزه نیما و شعر معاصر و روند تدوین آثاری است که در نزدیک به یک قرن گذشته، در اینجا و آنجا درباره نیما یوشیج، زندگی، آثار و جایگاه ادبی و اجتماعی وی صورت گرفته است. به‌دست دادن آمارها، شاخص‌ها و استنادات متنوع که بتواند موضوع نیماپژوهشی و اساساً جایگاه و اهمیت نیما یوشیج و شعر نو را بر بستر مطالعات اجتماعی و سیاسی و حتی با رویکردی تاریخی به شکلی متفاوت نشان دهد از دیگر رویکردهای عمده این کتاب است.

با توجه به پژوهش‌هایتان، نیماپژوهی تاکنون چه مسیری را پی گرفته است و وجه تمایز کتاب شما با سایر آثار در چیست؟

از زمان نیما تاکنون، دو جریان موازی درزمینهٔ نیماپژوهی و نیمانویسی شکل گرفته و ادامه یافته است؛ جریان کمّی غالب و جریان کیفی اصیل که آثار منسوب به جریان دوم به روشی آکادمیک و علمی‌تر به تداوم جریان نقد نیما و نوگرایی کمک کرده‌اند. کتاب «فرهنگ نیماپژوهی» توجه به کتاب‌های تاریخی و سیاسی است. برای مطالعه جدی درباره نیما، از منابع مهم و حائز اهمیت به شمار می‌روند: برای نمونه در کتاب خاطرات اردشیر آوانسیان، وی فقط در چند صفحه، شرحی از دو ملاقات خود از نیما به‌دست می‌دهد که برای مطالعه در خصوص شخصیت نیما و برخی از رفتارهای فردی و روان‌شناختی او حائز اهمیت است. همچنین خاطراتی که انور خامه‌ای در کتاب «چهار چهره »از نیما نقل می‌کند، شایان توجه است. در این کتاب همچنین می‌توان به خطوط اصلی فعالیت کسانی پی برد که ارتباط تنگاتنگی با نیما داشته‌اند و موضوع مقالات و کتاب‌های چندی شدند که جلال آل‌احمد ازجمله سرآمدترین آن‌هاست. در یک سده گذشته، با بررسی آثاری که درباره نیما منتشر شده، درمی‌یابیم که لحن یکدست و تطابق محتوایی کتاب‌هایی که درباره نیما به رشته تحریر درآمده‌اند، نشان می‌دهد که بیشتر مؤلفان، منتقدان و نویسندگانی که درباره نیما کتابی را (صرف‌نظر از ارزش ذاتی محتوای آن) منتشر کرده‌اند، با یکی‌دو پیش‌فرض کاملاً فرموله‌شده به‌سراغ تدوین اثر خود رفته‌اند.

به‌نظر شما از نظر تقدم و تأخر، آثاری که درباره نیما نوشته شده‌اند کدام‌یکشان قابل‌تأمل‌ترند؟

بیشتر نقدهایی که درباره آثار نیما و هم‌عصر او نوشته شده‌اند، نقدهای تندی بوده‌اند، اما هرچه از زمان مرگ نیما دورتر می‌شویم، لحن نوشته‌ها و کتاب‌ها بیشتر به‌سمت تأیید و تمجید و ستایش نزدیک‌تر شده و نقدها به‌تدریج با عیار ستایش سنجیده می‌شوند.

به نظر شما آیا شعر نیما ظرفیت و قابلیتی دارد که بخواهد به شاعر امروز هدیه کند؟

درهرصورت نیما پایه و اساس شعر نو معاصر است و اگر همین فرض را در نظر داشته باشیم، شعر او می‌تواند ایده‌هایی را به شاعر امروز هدیه کند. به قول شفیعی کدکنی نه می‌توان نیما را نادیده گرفت و نه باید از او بت ساخت. باید شعر نیما را به‌عنوان یک شاعر هنجارشکن در عصر خودش مطالعه کرد. شاعری که توانست بنیان ساختار جدیدی در شعر فارسی بگذارد.

مریم آموسا

انتهای مطلب/

 

هنوز دیدگاهی منتشر نشده است