«جیوگی» یک وضعیت سیال است
اگر فرهنگ و سبک زندگی افراد را نقطه تمایز آنها با یکدیگر بدانیم و جامعه را بستری برای همزیستی مسالمتآمیز با یکدیگر و محلی برای اشتراک و تعامل، مطالعات فرهنگی بدونشک یکی از راهکارهای نزدیک کردن این دو به یکدیگر است. گرایشی که میتواند تعریف قاعدهمندی از کنشها و رفتارهای اعضای یک جامعه ارائه و مناسبتهای روزمره آنها را در سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی تحلیل کند. این منظر که از قضا به عنوان رشتهای منحصر به فرد در دانشگاهها هم تدریس میشود، چندسالی است که به برنامههای تلویزیونی وارد شده، اما یکی از مهمترین برنامههایی که تعریف محوری از آن دارد، «جیوگی» تولید شبکه دو سیماست که در 70 قسمت 30 دقیقهای پخش خود را به تازگی آغاز کرده و با حضور مخاطبان به تحلیل تولیدات فرهنگی و دستاوردهای این حوزه از منظر خانوادههای ایرانی میپردازد. مهدی بهادران تهیهکننده این برنامه با «صبا» به گفتوگو نشسته است.
هر قسمت از برنامه «جیوگی» یک مهمان دارد که درباره موضوعی خاص صحبت میکند و معمولا از چهرههای فرهنگی یا اجتماعی است. آیا حضور او در برنامه و صحبت درباره مسائل و دغدغههای اجتماعی و فرهنگی به معنای تعمیم یک نظر کلی به جامعه و نسخه پیچیدن برای آن است؟ «جیوگی» مجموعا سه بخش اصلی را دنبال میکند. در بخش اول پای صحبت حاضران برنامه درباره موضوع مینشیند؛ مردمی که در زندگی روزمره با آنها سر و کار داریم. ما برای این افراد در برنامه عاملیتی قائل هستیم و نظر اصلی را آنها میدهند. در بخش دوم یک مهمان (و نه کارشناس) نظر خود را درباره همان موضوع مطرح میکند، اما قرار نیست نگاه خود را به ما و مخاطبان دیکته کند، بلکه نوعی تعامل و همفکری صورت میگیرد. این مهمان فردیت و تشخص ویژهای برای مخاطبان دارد و ما با شناخت از این جایگاه او را به برنامه دعوت میکنیم. + یعنی وجاهت اجتماعی عامل انتخاب مهمان برنامه است؟ بله. اما این وجهه عمومی صرفا منحصر به یک حوزه نیست و میتواند نقطهنظرش درباره مسائل مختلف را دربربگیرد. ضمن اینکه فردیت او هم در این گفتوگو حضور دارد. برای مثال، اگر عادل فردوسیپور به برنامه میآید، ما تنها با یک گزارشگر فوتبال صحبت نمیکنیم، بلکه به عنوان کسی که عمرش را صرف برنامهای فوتبالی مثل «نود» کرده و در کارش صاحب سبک است، گفتوگو را با او پیش میبریم و ابَرپروژهها و پروژههای خُرد زندگی او را کنکاش میکنیم. + بخش سوم برنامه با چه الگویی طراحی شده است؟ این یک آزمایش اجتماعی است که به تعبیری از آن نتیجهگیری میکنیم، البته نه به معنای آنکه قرار است بحث جمعبندی و بسته شود، بلکه برای ملموستر کردن گفتوگوها فکتهایی در این بخش که رادیکال جیوگی یعنی جیوگیترین بخش است، ارائه میشود. + چه منطقی پشت انتخاب این نام برای برنامهتان وجود دارد؟ جیوگی به معنای «جیوهبودن» است. جیوه عنصری سیال و به معنای جریان داشتن است. + شاید هم نوعی بازتاب اجتماعی که حتما برنامهتان نیمنگاهی به آن دارد؟ همینطور است. اصولا صیقل دادن با این نام پررنگ میشود و از چارچوب نظری حوزه مطالعات فرهنگی به آن رسیدهایم. + قرار است کدام حوزهها را سیالیت ببخشید؟ سیال بودن در زمینه اخلاق، مسئولیتپذیری و مسائل مبتلا به جامعه تا از قالب منجمد، یخ زده و بسته خود خارج شوند و تحلیلهایی از جنس دیگر دربارهشان داشته باشیم. + سیال بودن را در فرم تعریف میکنید یا متن و محتوا؟ منظورمان فرم کار نیست. به نظرم سیالبودن یک وضعیت است که دغدغههای مردم و فضاهایی را که تجربه میکنند، دربرمیگیرد. برآیند آنها را هم میتوان در شبکههای اجتماعی بررسی کرد. سیالیت در واقع در قید و بندِ یک چارچوب کلی نبودن است تا ما را به راهحلهایی برساند که جنبههای مثبت و تاثیرگذار دارند تا بتوانیم وضعیتی را بدون ارزشگذاری به تصویر بکشیم. + شما برای برنامهتان موضوعاتی هفتگی در نظر گرفتهاید که این یعنی نوعی قید و بند. از طرفی چگونه به این نتیجه میرسید که موضوعی مثل جوانمردی یا تفاوت سبک زندگی روشنفکران با مردم عادی که در دو برنامهتان به آن پرداختید، در اولویت جامعه قرار دارد؟ به هر حال ما در فضای جامعه حضور داریم و با مردم زندگی میکنیم. واقعیت این است که آنها به برنامههای شاد و سرگرمکننده نیاز دارند و خوب است که برنامههایی مثل «نود» یا «خندوانه» پخش میشود، اما از طرفی هم باید برنامههایی واقعی را هم برایشان تدارک دید. نباید از برنامههای جدی در تلویزیون غافل شد. ساحت برنامه «جیوگی» هم بحثهای اخلاقی است و مسئولیتپذیری آدمها در ساحت فردیشان. حال برای رسیدن به این هدف پازلی برای برنامه طراحی میکنیم که یک پرونده است. برای مثال در پرونده جوانمردی با حضور رضا امیرخانی به این میپردازیم که آیا جوانمردی و مروت هنوز هم در جامعه ما جایگاه ویژهای دارد یا نه. او نویسندهای است که اقتصاد نفتی را عامل بسیاری از عقبماندگیها میداند و وضعیت جامعه کنونی را مانند پدری معتادی میبیند که برای تامین هزینه مصرف خود طلاهای خانواده را میفروشد و در نهایت نابودی فرجام محتوم اوست. + در تعریف برنامهتان خانواده مفهومی محوری عنوان شده است. حلقه وصل این موضوعها به خانواده چیست؟ «جیوگی» سه ساحت فردی، خانوادگی و اجتماعی را پوشش میدهد و تردیدی نیست که اگر بخواهیم عادتی یا تصور و نگاهی را در هر فردی ایجاد کنیم، باید ابتدا از خانواده آن را شکل بدهیم. + آیا مدت زمان 30 دقیقهای شما را به همه هدفهایتان میرساند؟ راستش ابتدا قرار بود «جیوگی» یک برنامه یک ساعت و نیمی باشد، اما بیننده امروز تلویزیون دیگر ظرفیت تماشای برنامههای طولانی را ندارد. بنابراین با ترفندی رسانهای آن را به سه برنامه نیمساعته تبدیل کردیم. ضمن اینکه هر برنامه نقطه شروع و پایانی دارد و اگر مخاطب یک قسمت را از دست بدهد، قسمتهای دیگر هم برای او مفید خواهد بود. این قالب و شیوه هم خود در مسیر آزمون و خطاست و یک نوع جیوگی است. رکسانا قهقرایی |