مجید ناظم پور آهنگساز و نوازنده عود در گفتگو با خبرنگار موسیقی خبرگزاری صبا در پاسخ به این پرسش که آیا ساز عود سمبل تاریخی سازهای ایرانی است، گفت: اگر موسیقی را به طور تخصصی بررسی کنیم متوجه می‌شویم یک وجه تمایز خیلی بزرگ بین ساز عود و سازهای دیگر وجود دارد. عبدالقادر مراغه‌ای می‌گوید این ساز کامل‌ترین ساز زهی است زیرا پرده بندی ندارد و می‌توانیم انواع فواصل را روی آن اجرا کنیم.

ناظم پور افزود: زمانی‌که کتاب «موسیقی الکبیر» فارابی را مطالعه کنیم تمام سازها را بر مبنای ساز عود بررسی و درباره آن‌ها صحبت می‌کند مثلا ساز تنبور را با ساز عود مقایسه می‌کند یعنی این‌که محور موسیقی روی ساز عود بوده است. این ساز، سازِ دست حکما و فلاسفه بوده است و برای آن تفسیرهای علمی چه از لحاظ فیزیکی و چه از نظر صدادهی داشتند.

این نوازنده عود تاکید کرد: الکندی دانشمند معروف دوران اسلامی یک جمله معروف دارد که می‌گوید در ساز عود چیزی یافت نمی‌شود مگر این‌که دلیل فلسفی، نجومی، علمی، ریاضی و…. داشته باشد. زمانی‌که ساختار این ساز را بررسی می‌کنیم متوجه می‌شویم در گذشته این ساز را کاملا با مبانی فلسفه و علوم آن زمان بررسی می‌کردند به عنوان مثال در ساز عود تمامی زوایای آن براساس علم ریاضی ساخته شده است. یا این‌که زمانی‌که فلاسفه درباره چهار سیم عود صحبت می‌کنند می‌گویند هر کدام از این سیم‌ها متعلق به یکی از اخلاط اربعه است که محور طب قدیم بوده است و هر کدام از سیم‌ها را منتسب به یکی از مزاج‌ها می‌کند.

آهنگساز آلبوم «راز ساحل» با تاکید بر اینکه ساز عود یک ساز محور است زیرا زبان فلسفه بوده است، توضیح داد: یکی از فلاسفه می‌گوید این ساز به دلیل شباهتش به صدای انسان بیشتر مورد توجه حکما بوده است. چه در گذشته و چه امروزه ساز عود به عنوان سمبل علم، فرهنگ و… بوده است و امروزه در کشورهای اسلامی به ساز عود به چشم یک سمبل فرهنگی نگاه می‌شود. برای این ساز نسبت به سازهای دیگر بیشتر فستیوال‌های تخصصی برگزار می‌شود حتی برای بسیاری از نمادهای فرهنگی از ساز عود استفاده می‌کنند.

در ایران سمینار تخصصی برای عود نداریم

آهنگساز آلبوم «فلسفه» با اشاره به اینکه عود ساز مشترک کشورهای اسلامی است و فراتر از یک ساز به آن توجه می‌شود، عنوان کرد: خاستگاه این ساز ایران ولی تکامل آن محصول بشریت است. من به ایران افتخار می‌کنم که این ساز محصول ذوق ایرانی در دوره ساسانی است که عالم گیر شده است ولی از طرف دیگر ابراز تاسف می‌کنم که چرا در همه کشورها به غیر از ایران سمینار تخصصی برای این ساز برگزار می‌شود ولی در کشور ما اصلا به این ساز توجه نمی‌شود.

با اطمینان می گویم ساز عود ایرانی است

آهنگساز آلبوم «حکمت» در پاسخ به این پرسش که چرا ساز عود را یک ساز عربی می‌دانند، گفت: ۹ نظریه علمی است که خیلی‌ها سعی دارند به کمک این نظریه‌ها ثابت کنند که این ساز عربی است. من در این مورد سال‌ها تحقیق کردم و حتی خودم بارها به ایرانی بودن ساز عود شک کردم. در طول ۱۱ سالی که درباره این ساز پژوهش می‌کردم بارها به این نتیجه رسیدم که ساز عود ساز ایرانی نیست چون اسنادی را به دست می‌آوردم که ثابت می‌کرد این ساز متعلق به ایران نیست و یا برعکس ولی مساله الان مانند قطعات پازل در ذهن من کامل شده و با اطمینان می‌گویم که ساز عود یک ساز کاملا ایرانی است.

آهنگساز آلبوم «زریاب» بیان کرد: همچنین توانستم تمام این ۹ نظریه را نقد کنم ولی زمانی می‌توانیم بگوییم این ساز ایرانی است که این ساز را بهتر از همه بنوازیم و در ایران بیشتر از کشورهای دیگر متداول باشد ولی ما با این موضوع خیلی فاصله داریم. در هر سمینار تخصصی درباره این ساز که من سخنرانی داشتم زمانی‌که دلایل خودم را گفتم تمامی پژوهشگران موافق بودند و حتی یک نفر نتوانسته بگوید که حرف من نادرست است.

نظام پور در ادامه خاطرنشان کرد: مهم‌ترین دلیل این است که اگر از دوره ساسانی به عقب‌تر برویم هیچ سازی را مشابه این ساز در کشورهای عربی نمی‌توانیم پیدا کنیم یعنی این‌که حتی یک تصویر هم وجود ندارد. آنها سازهای مختلفی داشتند که این سازها اندک شباهتی به ساز عود داشتند ولی سازی با کاسه گلابی شکل و دسته کوتاه که با عنوان عود و بربت می‌شناسیم وجود نداشته در نتیجه این ساز محصول نبوغ ایرانی‌ها بوده است.

این نوازنده عود در پایان گفت: امیدوارم این ساز روزی انقدر در ایران استفاده شود که کسی نتواند بگوید اگر یک ساز ایرانی است پس چرا در کشورهای دیگر این ساز نوازندگان بیشتری دارد.

غزاله سعادتی

انتهای پیام/