تا چند دهه پیش برنامه‌‌های تلویزیونی
آنچنان تنوعی نداشتند و چند شبکه محدود رسانه ملی، زمان خود را به پخش برنامه‌‌هایی
چون اخبار، سریال و فیلم‌های داستانی اختصاص می‌دادند و تنوعی در کار نبود، اما در
سال‌های اخیر، تحولاتی در زمینه برنامه‌سازی به وجود آمده که تاثیر آن را در نوع برنامه‌‌هایی
که از تلویزیون پخش می‌شود می‌بینیم.

در میان انبوه برنامه‌ها، یکی از گونه‌‌هایی که در سراسر
جهان طرفداران بسیاری دارد و همچنان مورد توجه مخاطبان بوده تاک‌شو‌‌ها هستند؛
برنامه‌‌هایی گفت‌وگومحور که با هدفی مشخص در مکانی ثابت ضبط می‌شوند و موضوعات
مختلف را به چالش می‌کشند. در این نوع برنامه‌ها، مجری با دعوت از چهره‌ای سرشناس
و شناخته‌شده یا حتی ناشناخته و گمنام اما جذاب، به گفت‌وگو با آن‌ها می‌پردازد و در
میان چالش‌‌ها و بده‌بستان‌ها، اتفاقاتی رخ می‌دهد که معمولا برای مخاطب جذاب و
دیدنی خواهد بود. رسانه ملی از سال‌ها پیش تاکنون در تولید این نوع برنامه‌‌ها فعال
بوده و با وجود همه کاستی‌ها، ضعف‌ها و قوت‌‌ها به ساخت چنین آثاری پرداخته و
آزمون و خطا کرده است.

بی‌شک طی این سال‌ها برنامه‌‌های ضعیف بسیاری به روی آنتن
رفته‌اند و پس از چندی فراموش شده‌اند، اما در میان آن‌ها آثاری ارزشمند نیز وجود
دارد که به دلیل ویژگی‌‌های خاص همچنان در خاطر مخاطبان باقی مانده‌اند و به‌نوعی
ماندگار شده‌اند. اما این برنامه‌‌های موفق کدام‌ها هستند؟ گزارش پیش رو در این‌ باره
است.

برنامه «صندلی داغ»

نکته: نخستین تاک‌شوی موفق

محصول شبکه دوم سیما

نخستین تاک‌شوی ایرانی به معنای واقعی و پربیننده‌ترین برنامه
تلویزیونی در دهه۸۰

تولید و پخش: ۱۳۸۳

تهیه‌کننده و کارگردان: زنده‌یاد حمید آخوندی

مجریان: زنده‌یاد منوچهر نوذری، داریوش کاردان و احمد نجفی

با وجود آن‌که طی سال‌های اخیر و پیش از آن، برنامه‌‌های
گفت‌وگومحور بسیاری از تلویزیون پخش شده اما باید «صندلی داغ» را نخستین تاک‌شوی
ایرانی دانست، زیرا پیش از آن چنین برنامه‌ای به روی آنتن نرفته بود و آثار تولیدی
قبلی صرفاً میزگردهایی بودند که جذابیت خاصی برای مخاطب عام نداشتند.

ویژگی‌ها: برنامه «صندلی داغ» با آن‌که نخستین برنامه گفت‌وگومحور و چالش‌برانگیز است
اما یکی از بهترین آثاری است که تاکنون به روی آنتن تلویزیون رفته و مخاطبان
بسیاری داشته است. شاید یکی از دلایل مهم موفقیت برنامه «صندلی داغ» شکستن کلیشه‌‌های
مرسوم در نوع ارتباط مجری با مهمانان برنامه است. این برنامه که در سری نخست با
مجری‌گری داریوش کاردان به روی آنتن رفت از همان ابتدا طرفداران خود را پیدا کرد؛
زیرا کاردان به دور از فضاهای تکراری با طرح سوالات متنوع موقعیت‌‌های جدیدی را
ایجاد می‌کرد که برای مخاطب نو و جذاب بودند.

دلیل موفقیت سری دوم برنامه «صندلی داغ» حضور زنده‌یاد
منوچهر نوذری به‌عنوان مجری است. منوچهر نوذری که در زمان حیاتش چهره‌ای محبوب و
دوست‌داشتنی محسوب می‌شد به‌نوعی تضمین موفقیت برنامه‌‌های بود که اجرای آن‌ها را
به عهده داشت. منوچهر نوذری در «صندلی داغ» نیز خوش درخشید و با سوال‌های صریحش مهمانان
برنامه را که اغلب از چهره‌‌های نام‌آشنا و مشهور بودند غافلگیر می‌کرد.

اجرای سری سوم برنامه «صندلی داغ» به عهده احمد نجفی بود.
او با لحن پرانرژی و سوالات صریحش در تلاش بود که تازگی برنامه را حفظ کند، اما با
این حال سری سوم و آخر این برنامه موفقیت سری‌‌های قبل را کسب نکرد و از مخاطبان
کمتری برخوردار بود.

حاشیه‌ها: برنامه «صندلی داغ» در طول مدت پخش از تلویزیون، میزبان شخصیت‌‌های اجتماعی،
هنرمندان و سیاستمداران بسیاری بود که در میان آن‌ها نام محمدباقر قالیباف و محمود
احمدی‌نژاد نیز به چشم می‌خورد.

برنامه «کوله‌پشتی»

نکته: برنامه‌ای فراتر از محدودیت‌‌ها و خط قرمزها

محصول شبکه سوم سیما

تولید و پخش: از سال ۱۳۸۳ تا تابستان ۱۳۸۶

تهیه‌کننده: علی زاهدی‌تاش

مجری: فرزاد حسنی

برنامه «کوله‌پشتی» که برای نخستین بار در سال۱۳۸۳ به روی
آنتن رفت، از همان ابتدا مورد توجه مخاطبان قرار گرفت تا آن‌جا که تولید سری‌‌های بعدی
آن ادامه پیدا کرد و تا سال۱۳۸۶ به روی آنتن شبکه سوم سیما بود.

ویژگی‌ها: موفقیت برنامه «کوله‌پشتی» به عوامل مختلفی بستگی داشت. صراحت کلام فرزاد
حسنی، نوع گفتار و طرز بیان او یکی از امتیازهای این برنامه است. فرزاد حسنی در
تمام قسمت‌‌های این برنامه به ایجاد چالش می‌پرداخت و مهمان برنامه را در موقعیت‌‌های
خاص قرار می‌داد، طوری که مخاطب شاهد عکس‌العمل‌‌ها و پاسخ‌‌های جدید و متنوع از
سوی مهمان برنامه بود.

«کوله‌پشتی» برنامه‌ای خوش‌ریتم بود که در آن برای اولین
بار خوانندگان و کلاً موسیقی پاپ مورد توجه قرار گرفت؛ اتفاقی که پیش از آن در
تلویزیون نیفتاده بود. پس از پخش برنامه «کوله‌پشتی» بود که تیتراژ‌خوانی به
اتفاقی مرسوم تبدیل شد و در برنامه‌‌های دیگر و سریال‌های مختلف مورد توجه قرار
گرفت تا آن‌جا که به سکوی پرتابی برای خوانندگان تبدیل شد.

در برنامه «کوله‌پشتی» عوامل تولید اقدام به دعوت اشخاصی می‌کردند
که کمتر مورد توجه رسانه‌‌ها بودند و مخاطبان اطلاعات کمی از زندگی آن‌ها داشتند. در
نوع انتخاب‌ها نیز محدودیتی وجود نداشت و مهمانان برنامه اشخاصی بودند که در عرصه‌‌های
مختلفی چون ورزش، هنر، سیاست و بخش‌های دیگر فعالیت داشتند.

حاشیه‌ها: نوع برخورد و رفتار صریح فرزاد حسنی با مهمانانش حاشیه‌‌هایی برای او ایجاد
کرد که باعث ممنوع‌الکاری‌‌اش شد. حسنی در یکی از قسمت‌های برنامه با سردار رادان
رئیس پلیس وقت تهران به گفت‌وگو نشست و او را به‌دلیل برخورد خشن نیروهای پلیس با شهروندان
به‌شدت مورد انتقاد قرار داد. پخش این گفت‌وگوی زنده تلویزیونی واکنش‌های گسترده‌ای
در پی داشت که درنهایت، آن‌گونه که شنیده می‌شود باعث ممنوع‌الکاری حسنی شد که پس
از آن تا مدت‌ها در تلویزیون حضور نیافت.

هرچند برخی از منتقدان و مخاطبان برنامه «کوله‌پشتی» را کپی
ضعیفی از آثار شبکه‌‌های ماهواره‌ای می‌دانستند اما این نظرات منفی چیزی از ارزش‌‌های
برنامه کم نمی‌کند.

برنامه سینمایی «هفت»

نکته: برنامه‌ای تخصصی اما پرحاشیه

محصول شبکه سوم سیما

سال پخش و تولید: از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۶(با وقفه)

تهیه‌کنندگان در سری‌‌های مختلف: سعید پروینی، فریدون جیرانی، محمد
خزاعی، محمود گبرلو و بهروز افخمی

مجریان: فریدون جیرانی، محمد گبرلو، بهروز افخمی، رضا رشیدپور

«هفت» یکی از برنامه‌‌هایی است که به سینمای ایران و جهان می‌پردازد
و سری اول آن با اجرای فریدون جیرانی از سال۱۳۸۹ به روی آنتن شبکه سوم سیما رفت و
پس از آن وقفه‌‌های کوتاه و بلند و حاشیه‌‌های فراوان تولید آن ادامه پیدا کرد.

ویژگی ها: اگر به فهرست پخش برنامه‌‌های شبکه‌‌های
مختلف سیما نگاهی بیندازیم، خواهیم دید که طی سال‌های اخیر کمتر برنامه‌ای درباره
سینما به روی آنتن رفته و آن تعداد معدود نیز بیشتر به نقد آثار پرداخته‌اند و
آنچنان که باید چالشی و گفت‌وگومحور نبوده‌اند. به این ترتیب باید گفت یکی از
دلایل موفقیت برنامه «هفت» این است که به‌صورت تخصصی و ویژه به سینما و آثار
سینمایی می‌پردازد.

یکی دیگر از دلایل موفقیت برنامه «هفت» حضور فریدون جیرانی به‌عنوان
مجری و کارشناس برنامه بود. از آن‌جایی که فریدون جیرانی خود نویسنده، روزنامه‌نگار،
منتقد و کارگردان سینماست نوع ارتباط او با سینماگران و چگونگی پرداختن او به آثار
مورد بحث، بسیار تخصصی بود و باعث ایجاد چالش‌‌هایی می‌شد که به مذاق مخاطبان و
سینمادوستان خوش می‌آمد.

با آن‌که برنامه سینمایی «هفت» به واسطه اعتمادی که سینماگران و
سینمادوستان به جیرانی داشتند مورد توجه قرار گرفت، اما با گذشت زمان این برنامه که
در ابتدا قرار بود به تحلیل مشکلات سینمای ایران بپردازد و علاوه بر تحلیل و بررسی
بازار سینما، آثار تولیدی را با حضور منتقدان و کارگردانان مورد نقد قرار دهد از
هدف اصلی خود فاصله گرفت و حاشیه‌‌های زیادی پیدا کرد و بخش عمده مخاطبان خود را
از دست داد که شاید دلیل اصلی این اتفاق عدم حضور جیرانی در سری‌‌های بعدی برنامه
بود.

در سری دوم «هفت» محمود گبرلو به‌جای جیرانی اجرای برنامه را به عهده
گرفت اما نتوانست آن‌گونه که باید رضایت مخاطبان را جلب کند. گبرلو با این‌که خود
منتقد سینماست اما به‌دلیل محافظه‌کاری‌‌های بسیار و عدم صراحت در موضع و کلامش،
نتوانست محتوا و روند چالش‌برانگیز برنامه را حفظ کند و نتیجه این‌که سینماگران و
مخاطبان از سری دوم «هفت» رضایت نداشتند. مسعود فراستی نیز که به‌عنوان منتقد در
سری اول برنامه حضور داشت، با وجود تلاشش برای ارائه نقدهای علمی نتوانست محتوا و
ساختار چالش‌برانگیز برنامه را حفظ کند زیرا موضع‌گیری‌‌ها و نگاه بدبینانه و تند
او به آثار سینمایی باعث دل‌زدگی سینماگران و سینمادوستان شد و حاشیه‌‌های بسیاری
در پی داشت.

سری سوم برنامه «هفت» که اجرای آن را بهروز افخمی به عهده داشت با حاشیه‌‌ها و نارضایتی‌‌های زیادی همراه
بود. حضور بهروز افخمی باعث تغییرات عمده‌ای در ساختار و محتوای برنامه شد تا آن‌جا
که سری جدید هیچ شباهتی به دو سری قبلی نداشت. با شروع سری جدید «هفت» در ابتدا برنامه
با واکنش مثبت بینندگان و اهالی سینما روبه‌رو شد اما این اتفاق به‌زودی از جریان افتاد
و «هفت» با مدیریت افخمی به‌عنوان مجری و تهیه‌کننده و با حضور فراستی به‌عنوان منتقد
ثابت، با واکنش‌هایی از سوی منتقدان و سینماگران روبه‌رو شد.

چهارمین سری برنامه «هفت» از ۱۳بهمن۱۳۹۶ هم‌زمان با ایام
سی‌وششمین دوره جشنواره فیلم فجر با اجرای رضا رشیدپور از شبکه سه سیما پخش شد اما
به‌دلیل نگاه غیرتخصصی رشیدپور به سینما نتوانست نظر مخاطبان را جلب کند.

حاشیه‌ها: تغییرات عمده‌ای که در طول تولید
برنامه طی این سال‌ها به وجود آمد، باعث شد که این تاک‌شوی موفق سیری نزولی را طی
کند. حال نیز پس از کش‌وقوس‌‌های بسیار برای تولید سری جدید این برنامه، اختلاف
نظرهایی از سوی مسئولان تلویزیون وجود دارد که باعث تعلیق آن شده و آینده‌ای مبهم
را برایش رقم زده است.

درنهایت باید گفت برنامه سینمایی «هفت» با وجود کاستی‌‌ها و حاشیه‌‌های
بسیارش همچنان یکی از تاک‌شوهای مهم و تاثیرگذار تلویزیون به شمار می‌رود.

برنامه
«ماه عسل»

نکته: برنامه‌ای از جنس مردم

محصول شبکه سوم سیما

سال پخش و تولید: از سال ۱۳۸۶ تاکنون

تهیه‌کننده: احسان علیخانی

مجری: احسان علیخانی

«ماه عسل» برنامه‌ای اجتماعی و گفت‌وگومحور است که از سال۱۳۸۶ تاکنون
در ایام ماه مبارک رمضان به‌صورت زنده از شبکه سوم سیما می‌شود.

ویژگی‌ها: برنامه «ماه عسل» از همان سال نخست که
روی آنتن شبکه سوم سیما رفت مورد توجه مخاطبان قرار گرفت، زیرا موضوع و محتوای آن
نسبت به دیگر تاک‌شوهای تلویزیونی متفاوت و منحصربه‌فرد بود. پرداختن به آدم‌هایی
با شرایط خاص که معمولا اتفاق بزرگی را از سر گذرانده‌اند یکی از دلایل موفقیت
برنامه «ماه عسل» است.

یکی دیگر از دلایل موفقیت برنامه «ماه عسل»، وجود گروه منسجم و هم‌دلی
عوامل و اعضای آن با یکدیگر است. نکته مورد توجه در این‌باره این است که کمتر پیش
آمده اعضای گروه سازنده «ماه عسل» از برنامه جدا شوند یا جایشان را به اشخاص دیگری
بدهند. همین انسجام باعث شده با گذشت زمان برنامه «ماه عسل» کامل‌تر و یکدست‌تر شود
و روندی صعودی را در جهت کسب موفقیت طی کند و نزد مخاطبان محبوب و محبوب‌تر شود.

حاشیه‌ها: به‌دلیل پرداختن احسان علیخانی به
موضوعات مختلف و سوژه‌‌های عجیب و غریب و نوع رفتار او با مهمانان برنامه «ماه
عسل» همچنان موافقان و مخالفانی دارد و با حاشیه‌‌هایی همراه بوده است. این حواشی
آنقدر زیاد است که نمی‌توان در چند کلمه و جمله به آن‌ها پرداخت.

صندلی داغ، کوله‌پشتی، ماه عسل، نیمرخ، ستاره شو، هفت، سی‌وپنج،
دید در شب،

وحید خانه‌ساز