به گزارش خبرنگار ادبیات خبرگزاری صبا، سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران پس از ۲ سال برگزاری مجازی از ۲۱ تا ۳۱ اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ در مصلی امام خمینی میزبان علاقه‌مندان می‌شود. حال محسن فرجی مدیر نشر خزه طی یادداشتی به مزایا و معایب برگزاری نمایشگاه کتاب برای کتابفروشی‌ها، ناشران و مخاطبان پرداخت.

متن این یادداشت به شرح زیر است:

«به نمایشگاه کتاب تهران از گذشته‌های دور تا حالا و شاید تا بعدها، همواره دو نقد وارد شده است: یک. نمایشگاه نیست و فروشگاه است، دو. برپایی آن به ضرر کتابفروشان است.

به گمان من، نقد اول وارد است و نمایشگاه کتاب تهران همان‌طور که همه‌ منتقدانش می‌گویند، یک فروشگاه بزرگ است اما اینکه یک نمایشگاه جنبه‌ فروشگاهی هم داشته باشد، ایرادی محسوب نمی‌شود. مشکل در آنجاست که جنبه‌ واقعا نمایشگاهیِ نمایشگاه، مغفول مانده است. یعنی شکل‌گیری فضایی برای تعامل آراء و هم‌اندیشی بین فعالان صنعت نشر و مؤلفان و مترجمان، برقراری ارتباط کاری میان ناشران ایرانی و ناشران خارجی، آسیب‌شناسی مشکلات این عرصه و… البته در آن سال‌ها که نمایشگاه برگزار می‌شد، نشست‌ها و همایش‌هایی هم در جنب آن شکل می‌گرفت که به بررسی مشکلات و مسائل نشر اختصاص داشت، اما آنقدر فرمالیته و بی‌اثر بود که چیزی از آن به بیرون درز نمی‌کرد!

از ایرادِ وارد به بخش فروشگاهی بودن نمایشگاه بگذریم و به دومین مورد بپردازیم. یعنی به آسیبی که برپایی نمایشگاه کتاب به کتابفروشان می‌زند. بله؛ این واقعیتی است که در ده روز برپایی نمایشگاه، چراغ کاسبی کتابفروشان کم‌نورتر می‌شود. اما همه‌ ماجرا این نیست. در زمان برپایی هر نمایشگاه، حجم عظیمی کتاب از سوی مخاطبان خریداری و به خانه‌ها برده می‌شود. حالا زمانی طول می‌کشد که بخشی از این کتاب‌ها خوانده شوند. وقتی این اتفاق افتاد، هر خواننده‌ کتاب به مثابه یک سفیر برای دوستان و آشنایان و حلقه‌های کتابخوانی اطرافش عمل می‌کند. یعنی آنها را به خواندن همان کتابی که خودش خوانده و پسندیده، تشویق و ترغیب می‌کند. حالا چه اتفاقی می‌افتد؟ دیگر نمایشگاهی در کار نیست و حلقه‌های بعدی که خواهان و خریدار آن کتاب هستند، به کتابفروشی‌ها مراجعه می‌کنند و باز هم چراغ کتابخوانی روشن می‌شود. در واقع و به تعبیری، می‌توان نمایشگاه کتاب را موتور محرک کتابخوانی در کشور دانست که در آن ده روز استارت می‌خورد و تا آخر سال این کاروان را با خود می‌کِشد. ضمن اینکه مخاطبی که کتابی را از نمایشگاه کتاب خریده، ممکن است ترغیب شود که آثار دیگری از همان نویسنده را بخرد و بخواند و این اتفاق هم طبیعتا در بعد از نمایشگاه و از طریق کتابفروشی‌ها رخ می‌دهد.

همان طور که ما با بحران نقد ادبی و معرفی کتاب در رسانه‌های رسمی مواجه هستیم و هنوز هم بخش عمده‌ تبلیغات کتاب به صورت شفاهی و سینه‌به‌سینه انجام می‌شود که در بالا به آن اشاره شد، مشکل ازلی‌-ابدی دیگری هم داریم که آن هم مسأله‌ توزیع کتاب است. واقعیت این است که تعداد ناشران از تعداد کتابفروشان افزون‌تر شده و همین باعث شده است که کتابفروشان نتوانند همه‌ کتاب‌های تازه‌منتشره را عرضه کنند. بگذریم که خیلی از شهرهای کوچک اصلا کتابفروشی ندارند یا اگر هم دارند، بیشتر نوشت‌‌افزارفروشی است تا کتابفروشی. اینجاست که نمایشگاه این مشکل را حل می‌کند و حتی اگر به زعم منتقدانش یک نمایشگاه بزرگ باشد، این نقش را خیلی خوب ایفا می‌کند. یعنی کتاب‌هایی که به راحتی و از یک یا چند کتابفروشی قابل تهیه نیستند، در نمایشگاه کتاب به سادگی و سهولت عرضه می‌شوند.

نکته‌ بعدی شرایط غمناک اقتصادی است که متأسفانه مدام هم دارد غمناک‌تر می‌شود. طبیعی است که در چنین شرایطی، قیمت‌های پشت جلد کتاب برای خیلی از خانواده‌ها اعداد معناداری است و به سادگی نمی‌توانند برای خرید هر کتابی دست‌به‌جیب شوند. اما نمایشگاه کتاب و تخفیف‌هایش فرصت مغتنمی است برای تهیه‌ کتاب و بازگشت آن به سبد خانوارهایی که در طول سال نمی‌توانند یا کمتر می‌توانند کتاب بخرند.

همچنان می‌توان از مزایای برپایی نمایشگاه کتاب گفت، اما فقط به یک مورد دیگر اشاره می‌کنم. این اتفاق یک فرصت اقتصادی بسیار خوب برای ناشران است که هم بخشی از کتاب‌های کمتر دیده‌شده‌ خود (به دلیل همان مشکل توزیع و تبلیغ) را به فروش برسانند و هم آورده‌ای به دست بیاورند که با آن بتوانند نقشه‌ ادامه‌ مسیر خود را ترسیم کنند. این واقعیتی است که اوضاع اسفناک قیمت کاغذ و افزایش افسارگسیخته‌ آن، بسیاری از ناشران را تا آستانه‌ نابودی کامل برده است. شیوع کرونا هم مزید بر علت شده است تا شرایط ناشران صعب‌تر شود و خیلی‌ها حتی کرکره‌های نشر خود را پایین بکشند. اما فروش قابل توجه ناشران در نمایشگاه کتاب، آنها را سر پا نگه می‌دارد تا بتوانند باز هم به تولید کتاب بپردازند و نگذارند که کورسوی صنعت نشر در کشور ما برای همیشه خاموش شود. حتی اگر شده برای دوره‌ای کوتاه.

پس می‌ماند یک سلام گرم به نمایشگاه کتاب تهران که بعد از دو دوره برگزار نشدن، آمده و آماده است تا دوباره خونی تازه در رگ‌های کتاب و کتابخوانی روانه می‌کند. آمین.»

انتهای پیام/