نمایش «خدایان» شکی بی‌انتها را دنبال می‌کند/ تئاتری برگرفته از آثار وودی آلن است

مهرداد حسین‌زاده کارگردان نمایش «خدایان» که این روزها در تماشاخانه ملک روی صحنه است در گفتگو با خبرنگار رادیو و تلویزیون صبا، درباره این نمایش گفت: نمایش «خدایان» در ابتدا به صورت کلاسیک آغاز شده و ساختار کلاسیک خود را حفظ می‌کند اما به مرور به فضای امروزی نزدیک می‌شود. موضوعیت این اثر همان مفهوم موجود در همه آثار وودی آلن یعنی پاسخ به این سوال است، که آیا خدایی وجود دارد؟ به همه چیز شک می‌کند. به اجبار باید موضوع خدا را اندکی کم‌رنگ می‌کردیم و به سمت خدایان یونان برویم چراکه بالاخره شرایط و محدودیت‌هایی در فضای کشور وجود دارد که در تناسب با وضعیت، بخش‌هایی از اثر را حذف یا تغییر دادیم و آنچه اکنون بر فضای کلی نمایشنامه حاکم است، در برخی نقاط تماشاچی را نیز درگیر می‌کند.

این کارگردان در پاسخ به این پرسش که یعنی بازیگران با مخاطب تعامل دارند؟ بیان کرد: بله، دو کاراکتر یونانی که در ابتدای نمایش حضور دارند، متوجه می‌شوند که خودشان دو کاراکتر نوشته شده هستند و در ادامه نیز کاراکتر دیگری اضافه می‌شود که این موضوع را که تماشاچی‌ها نیز نوشته شده‌اند برای آن‌ها روشن می‌کند. یعنی تماشاچی‌ها نیز از خود اختیاری نداشته و کاری را انجام می‌دهند که از پیش برای آنان نوشته‌اند. یکی از شخصیت‌های دیگر نمایش به صحنه اضافه شده و پیشنهاد ورود زئوس را می‌دهد که در آن لحظه ماجرای اصلی و تئاتر آغاز می‌شود. این نمایش در چرخه‌ای بی‌نهایت مدام تکرار می‌شود و اگر متوقف نشود، می‌تواند تا 10 سال نیز از نو آغاز شود.

حسین‌زاده در پاسخ به این پرسش که آیا نمایش انتهای مشخصی دارد یا خیر، عنوان کرد: خیر، این نمایش انتهایی ندارد چراکه انتهای آن با ابتدای این نمایشنامه تمام می‌شود، زیرا دوباره شک به وجود می‌آید که پایان این دنیا و نمایشنامه به کجا می‌رسد؟

او درباره علت روی صحنه بردن این نمایش توضیح داد: ابتدا میان اجرای دو نمایشنامه شک داشتم و نمایشنامه دیگری که برای روی صحنه بردن به آن فکر می‌کردم، «این آب آشامیدنی نیست» بود. همچنین پیش از آنکه بخواهم وارد فضای هنر و تئاتر شوم، ناخودآگاه جذب آثار وودی آلن و افکار او شده بودم، البته که بعضی از آثار او به مسائل جنسی می‌پردازد که مطابق سلیقه مخاطب ما نبوده و شدنی هم نیست. به همین دلیل ترجیح دادیم به موضوعات اجتماعی که به حال و هوای کنونی ما مربوط است، نزدیک شویم. به این دلیل که نمایش «خدایان» اولین فعالیت ماست، تلاش کردیم موضوعات سیاسی را پررنگ نکنیم و به مسایل اجتماعی و فرهنگی بپردازیم به طوری که در بخشی از نمایش کنایه‌هایی نیز به بستن تئاترها مطرح می‌شود.

کارگردان «خدایان» درباره حال و هوای این نمایش گفت: رگه‌هایی از طنز در کار وجود دارد، همانطور که در بسیاری از آثار وودی آلن نیز طنز وجود دارد، با این حال بسیاری از طنزهای موجود برای 50 سال پیش بوده و حتی برای فرهنگ فعلی غربی نیز بیگانه است. برای مثال بسیاری از طنزها مانند آنچه درباره جنگ ویتنام وجود دارد، برای ما آشنا نیست. به همین دلیل باید فضای کلی نمایش به موضوعات روز بازگردد و ما بسیاری از مسایل را به صورت طنز وارد نمایش کرده‌ایم.

او درباره روند آماده کردن متن نمایشنامه و گروه بیان کرد: آغاز تمرین‌ها در زمستان 98 و اوایل شیوع کرونا بود. کار با گروهی آغاز کردیم اما تهیه کننده و بازیگران به دلیل کرونا از ادامه کار منصرف شدند. ادامه کار تا اسفند 99 متوقف شد تا فعالیت با گروه جدیدی آغاز شود. پس از آن نیز نوروز رسید و کرونا نیز مشکلاتی را ایجاد کرد اما در نهایت چهار الی پنج ماه برای تمرین‌ها زمان گذاشتیم و نزدیک به یک ماه و نیم هم برای آماده‌سازی متن و مشورت‌های لازم سپری شد.

این کارگردان درباره استقبال تماشاگران از نمایش «خدایان» گفت: پیام‌هایی که در این مدت برایم ارسال شد واقعا دور از انتظارم بود چراکه بسیاری از بازیگران هنرجوهای کار اولی هستند. عده‌ای از کسانی که نمایش را دیده بودند، می‌گفتند تا به حال تئاتر ندیده بودیم و برای هنرجویانی که از نزدیکان آنان بودند، به دیدن نمایش آمده بودند اما به تئاتر علاقه‌مند شده و می‌خواهند باز هم تئاتر ببینند. از این نظر خوشحالم که سخنان این افراد واقعی بوده و قدمی برای تئاتر برداشته باشم. اجرای ما ساعت 5 عصر است و به همین دلیل سالن در اواسط هفته خلوت‌تر است اما در اواخر هفته همیشه استقبال خوب بوده و حتی اجراهایی داشتیم که سالن کامل تکمیل شده است.

حسین‌زاده در پایان بیان کرد: باید از برخی افراد تشکر کنم. ابتدا از حامد شیخی تهیه کننده اثر، پویا فراهانی سرمایه‌گذار اثر که از سرمایه شخصی خود سالن و سایر امکانات مورد نیاز گروه را تهیه کرد. همچنین از آکادمی بازیگری سی‌نمایش و امین زندگانی تشکر می‌کنم چراکه به دلیل تعداد بازیگرانی که داشتیم، هزینه پلاتوها زیاد می‌شد اما او فضایی را برای تمرین ما فراهم کرد. حمایت‌های بسیاری که از این نمایش صورت گرفت باعث شد نمایش با همه وقفه‌ها به جایی برسد.

عکس‌ها از امیرحسین کیارستمی است.

فاطمه شوقی

انتهای پیام/