به گزارش خبرنگار تجسمی خبرگزاری صبا، در چند روز اخیر مساله تخریب شیرهای دور میدان حر تهران به مناقشه ای جدی به ویژه در فضای مجازی و کاربران آن تبدیل شده و واکنش شورای شهر تهران، سازمان میراث فرهنگی و سازمان زیباسازی شهرداری تهران به دنبال داشته است.

در همین رابطه با عباس مجیدی رییس هیات مدیره انجمن هنرمندان مجسمه ساز ایران تماس گرفته و نظر وی را جویا شدیم. وی با تاکید بر اینکه از همان زمانی که این موضوع پیش آمد پیگیر جزییات امر بوده و با سازمان های ذیربط نیز تماس هایی داشته است، بیان کرد: مجسمه گرشاسب و اژدها که در میانه میدان حر (باغشاه قدیم) نصب است اثر ارزشمند زنده‌یاد غلامرضا رحیم‌زاده ارژنگ است که ثبت ملی شده و در مرمت اخیر آن مجسمه هیچ تغییری نکرده است.

وی با اشاره به اینکه پیش از انقلاب مجسمه های شیری در اطراف میدان بوده اند که اطلاعی از ثبت ملی آنها نداریم و آن مجسمه ها در مسیر انقلاب تخریب شده اند، افزود: چهار شاخه شیر که در سال های اخیر در اطراف میدان قرار داشتند بعد از مجسمه اصلی ساخته شده و هنر دست میرحسن ارژنگ نژاد است که مرحوم رحیم زاده پسرخاله ایشان بوده است. ساخت و نصب این مجسمه ها به سال ۱۳۸۴ برمی گردد.

این  هنرمند مجسمه ساز با اشاره به اینکه این چهار مجسمه شیر بر اساس اسناد باقیمانده قبل از انقلاب که شیرهایی را در این میدان نشان می دهد که در دوره انقلاب تخریب شدند، طراحی و اجرا شده بود، توضیح داد: مجسمه هایی که به تازگی برای مرمت تخریب شده اند از جنس بتن گلاسه بودند و در پیگیری من از سازمان زیباسازی شهرداری تهران به گفته مسئولان سازمان، قالب گیری شده و اجرای بتنی در چند روز آینده در محیط قبلی نصب می شود که با مجسمه مرکزی همخوانی بیشتری داشته باشد.

به گفته رییس هیات مدیره انجمن هنرمندان مجسمه ساز، این مجسمه ها پس از قالب گیری و طراحی جدید در جای قبلی خود قرار خواهند گرفت.

مجیدی با اشاره به واکنش های مردمی و اعتراض های پیش آمده گفت: وقتی این تخریب جلوی چشم مردم اتفاق می افتد و مسایل مربوطه به آن قبلا به خوبی توضیح داده نشده و تبیین نشده است طبیعی است که این نگرانی برای مردم و حتی مسئولان در نهادهای مختلف پیش می آید که چرا این مجسمه ها تخریب شدند و ارزش تاریخی و هنری آنها چگونه بوده است.

وی افزود: گویا به دلیل مسایل خاص منطقه، امکان پوشاندن دور میدان برای طی کردن روند ترمیم و نصب مجدد مجسمه ها نبوده است.

این هنرمند در پایان تاکید کرد که این کارها باید با درایت و ظرافت بیشتری انجام شود.

اما محمدابراهیم لاریجانی که در زمان اضافه شدن مجسمه‌های شیر به میدان حر، مسئولیت اداره زیباسازی شهرداری منطقه ۱۱ را داشت در گفتگویی با ایسنا گفته است: «انقلاب که می‌شود شیرهای میدان حر یا باغشاه قدیم را همزمان با مجسمه‌های دیگر خراب می‌کنند، تا سال ۱۳۸۴ در این میدان نه از شیر خبری بود و نه از پایه‌های آن. در آن دوره ابوالقاسم وحدتی اصل که مدیر سازمان زیباسازی شهرداری بود، اعتقاد داشت باید آثار تاریخی و فرهنگی شهر را زنده و بازپیرایی کنیم و به مکان‌های تاریخی شهر بها بدهیم. برای همین پروژه‌ای برای شناسایی این آثار تعریف شد. بر همین اساس، در منطقه ۱۱ مجسمه ابوسعید ابوالخیر به میدان منیریه که نام عارف و شاعر نامدار ایرانی را به آن داده بودند، اضافه شد. دروازه‌های قزوین در میدان قزوین که محل قرار گرفتن یکی از دروازهای قدیم تهران بود، نمادسازی شد. در تقاطع خیابان اسکندری و آذربایجان که به آن سه‌راه رشدیه گفته می‌شود سردیسی از رشیدیه ـ از پیشگامان نهضت فرهنگی ایران و مؤسس مدارس نوین در ایران ـ قرار گرفت. در جریان همان بررسی‌ها، متوجه شدیم در میدان حر چند مجسمه شیر وجود داشته، با اداره میراث فرهنگی تهران مکاتباتی داشتم و یک‌سری مستندات به‌دست آمد. در عکس‌های قدیمی تصویر چهار شیر در اطراف پیکره میانی دیده می‌شد.

آن زمان، روی شیر حساسیت‌هایی وجود داشت، می‌گفتند مظهر طاغوت است. برای همین تحقیق بیشتری انجام دادیم. در سازمان زیباسازی به این نتیجه رسیدیم که شیر تعابیر بسیار دارد از جمله نماد مولا علی (ع) است. ضمن این‌که ما قصد نداشتیم کار سیاسی انجام دهیم، می‌خواستیم نمادهای تاریخی شهر را برگردانیم و این هیچ ربطی به طاغوت نداشت. این طرح در سازمان زیباسازی تصویب شد و قرار بر این بود که نصف بودجه را سازمان بدهد و نیمی دیگر از بودجه را شهرداری مناطق تامین کنند.

در تحقیقات بیشتر، متوجه شدیم استاد غلامرضا رحیم‌زاده ارژنگ درگذشته است و پسرخاله و همکار استاد، میرحسن ارژنگ، خوشبختانه هنوز عمرشان به دنیا است. او را نخستین مجسمه‌ساز واقع‌گرا در ایران می‌نامیدند. استاد آن موقع حدود ۸۰ سال داشتند. وقتی پیشنهاد زنده‌سازی شیرهای میدان حر را دادیم بغض کرد و گفت «جوان تو کجا بودی تا حالا. من ۲۰ سال است خواب استاد را می‌بینم که غمگین است و درخواست دارد شیرها را که محافظان پیکر گرشاسب هستند، دوباره بسازم…»، حتی گفت حاضر است بی‌مزد این کار را انجام دهد و فقط هزینه مصالح و کارگاه را ما تامین کنیم.

قرارداد ساخت چهار مجسمه شیر غران میدان حر با هزینه ۴۰ میلیون تومان بسته شد. این هزینه صرف کارگاه، مصالح، ساخت چهار مجسمه شیر، تزئینات پایه مجسمه میانی (نبرد گرشاسب) و زنجیره‌های مسی در اطراف میدان شد. به گفته استاد ارژنگ، در طرح اولیه میدان زنجیرهای مسی وجود داشت که آن را هم برداشته بودند و میدان را فضای سبز کرده بودند. فرایند ساخت آن مجسمه‌ها، جانمایی و اضافه کردن جزئیات دیگر حدود سه ماه زمان برد. استاد روی جزئیات دقت، ظرافت و حساسیت زیادی داشت. معتقد بود مجسمه‌های شیر دقیقا باید در محل اصلی و قدیمی قرار گیرد و چون خیابان‌ها تغییر کرده و عریض شده بود، پیدا کردن محل اصلی سخت بود. استاد ارژنگ در کارگاه آقای دماوندی کار می‌کرد، درحالی که طبق گفته ایشان، کارگاه اولیه زیر میدان، در فضایی به وسعت حدودی ۲۰۰ متر بود که ظاهرا بعدها محل آن را پر کرده بودند.»

انتهای پیام/